گردآوري و تنظيم مطالب :

ü      محمّد طبيبي

ü      خديجه جهانبخش سفيدي

ويرايش: محمّدرضا خليلي قاضي

صفحه‌آرايي: ستاره مهدوي‌نيا

طرّاحي جلد: ناهيد ناصري

 

با تشكر و قدرداني از:

آقايان:

ü      اقبال افلاكي آق‌بلاغ

ü      امين امينيان

ü      كامران اندامي

ü      عليرضا بلاغي

ü      علي پارسايي

ü      رضا زارعي تودشكي

ü      حميد كيواني

خانمها:

ü      سميّه يوسفي

ü      فاطمه جهانبخش سفيدي

ü      منصوره گرجی

 

 

 

ناشر: كارگروه صعودهاي ورزشي

ويرايش دوم

خرداد ‌ماه 1387

استفاده از مطالب اين درس‌نامه با ذكر منبع بلامانع است.

فهرست مطالب

 

فهرست مطالب 4

اوّل دفتر 6

سخني با خوانندگان 7

فصل اوّل 8

حمايت‌چي چگونه فردي است؟. 8

فصل دوم 9

تعاريف... 9

فصل سوم 11

عملكرد حمايت‌چي.. 11

فصل چهارم 13

آمادگي جسماني.. 13

فصل پنجم 15

گره‌ها 15

فصل ششم 21

ابزار حمايت (Belay Devices) 21

فصل هفتم 33

برگشت طناب و باز شدن كارابين (Back & Z-Clipping Clipping) 33

Bolt hanger 34

Z-Clipping.. 34

فصل هشتم 35

توجّه به وضعيت بالاترين حمايت مياني (اثر قرقره‌اي) 35

فصل نهم 36

ضريب سقوط (Fall Factor) 36

فصل دهم 37

شرح وظايف حمايتچيان در طول مسابقات... 37

فصل يازدهم 40

وظيفه حمايت‌چيان در بحران.. 40

منابع و مآخذ 52

اوّل دفتر

آموزش، ارتباط و تعاملي دوجانبه بين آموزگار و آموزنده است. در اين تعامل، آموزش‌دهنده با كسب دانش لازم و متناسب با نوع آموزش و ارائة بهينه و دقيق آن به آموزش‌گیرنده، نقش به‌سزايي را ايفاء مي‌نمايد. در اين ميان وجود مراجعي كه آموزگار را در كسب توانايي‌هاي لازم كمك نمايد، مهمّترين بخش اين تعامل به شمار مي‌رود.

آموزنده‌اي كه با پيش‌زمينه و آگاهي لازم از مطالبي كه قرار است فرا گيرد در محلّ آموزش حاضر شود و مربّي‌آگاهي كه قبل از آغاز آموزش، مبادرت به صيقل‌دانسته‌هاي خود كند، مجموعه‌اي را مي‌سازند كه مي‌توان در آن به هدف اصلي آموزش دست يافت.

كميتة صعودهاي ورزشي ضمن احترام به تمام رهرواني كه در اين طريقت سخت گام برداشته‌اند و در ادامة روندِ بهينه‌سازي ساختارِ خويش، يكي از اهداف خود را توسعة پويا و پايدار ورزشي به معناي دقيق كلمه در نظر گرفته است. در پي اين هدف و به عنوان اولين گام، تهية متون و منابع درسي دوره‌هاي مختلف آموزشي در مقاطع گوناگون، مد نظر قرار گرفته است.

«طرح درس اصول و مباني حمايت» ويژة كارآموزان حمايت در صعودهاي ورزشي از اين دست متون آموزشي است. متني كه در پيش رو داريد به عنوان مأخذي براي كارآموزان، قبل و هنگام تدريس و به منظور اطلاع‌رساني و ترسيم دورنمايي مناسب براي آنها دربارة آنچه كه قرار است فرا گيرند، تدوين شده است. بديهي است كه در نوشتار حاضر، با تمام كوششي كه براي تهية آن شده است، كاستي‌هايي وجود خواهد داشت. به همين دليل كميتة صعودهاي ورزشي دست تمام عزيزاني را كه با ارائة نقطه‌نظرات خويش در هرچه دقيق و شكيل‌تر كردن اين نوشتار نقشي ايفاء نمايند، به گرمي مي‌فشارد. ويرايش چهارم اين نوشتار تقديم به جامعة سنگنوردی مي‌گردد؛ اميد است كه گامي هرچند كوچك در راه اعتلاي دانش و آگاهي اين مرز و بوم باشد. اگر خدا خواهد.

 

مهدي داورپور کمیتة صعودهای ورزشی تهران خرداد ‌ماه 1387

سخني با خوانندگان

 

 

تا كنون نسبت به جايگاه و اهمّيّت حمايت‌چيان در صعودهاي ورزشي توجه‌اي درخور نشده است. اين در حالي است كه بدون وجود حمايت‌چيان مجرّب، نفر صعودكننده با مشكل مواجه شده و عملاً صعودي انجام نخواهد پذيرفت.

مي‌دانيم حمايت كاري بسيار تخصّصي و با اهمّيّت است. زيرا هنگامي كه صعودكننده دغدغة خطرات ناشي از سقوط را نداشته باشد، با آرامش و تمركز بيشتري به كار خود ادامه مي‌دهد.

فدراسيون كوهنوردي و صعودهاي ورزشي طيّ سالهاي متمادي سعي بر آن داشته تا جزوات و كتب آموزشي گوناگوني را در زمينه‌هاي گوناگون رشته‌هاي متنوّع ورزش كوهنوردي و سنگنوردی تهيّه و تدوين نمايد. هدف از تدوين طرح درسی كه در پيش رو داريد، فراگير شدن رشتة صعودهاي ورزشي در بين عموم جامعه و برگزاري مسابقات متعدد و تمايل فراوان قشر جوان به اين رشته ازيك سو و درك اين واقعيّت كه سقوط بخشي از سنگنوردي بوده و براي جلوگيري از سانحه، وجود حمايت‌چيان دانش‌آموخته، مسلّط و زبده، امري ضروري است، از سوي ديگر.

بخش آموزش و پژوهش كارگروه صعودهاي ورزشي بر آن شد كه با كمك مربّيان و منابع و مآخذ معتبر، اين درس‌نامه را تهيه و سعي نمايد تا با ارائة مطالب و روشهاي صحيح حمايت، براي ورزش‌كاران ايمني بيشتري ايجاد و جايگاه واقعي حمايت‌چيان را مشخص نمايد.

سنگنوردي تنها يك ورزش نيست، بلكه يك روش زندگي است و در زندگي، داشتن يك حامي مطمئن، ايمني بيشتري را برايمان به ارمغان مي‌آورد.

 

بخش آموزش و پژوهش كارگروه صعودهاي ورزشي واحد مربّيان خرداد ‌ماه 1387

فصل اوّل

حمايت‌چي چگونه فردي است؟

1.     او در هر لحظه پايبند اصول اخلاقي است.

2.     او در مسابقات با ظاهري مرتّب و آراسته حضور مي‌يابد.

3.     او به قوانين و خواسته‌هاي ميزبان احترام مي‌گذارد.

4.     او با تمامي افراد با ادب و احترام برخورد مي‌نمايد.

5.   او به ياد دارد كه با رغبت و تمايل خود مسئوليّت ایمنی يك فرد را پذيرفته است و بدين‌سبب مي‌بايست تحمّل سختيها و مشقّات كار را داشته باشد.

6.   او مي‌داند كه مسابقه‌دهندگان هر يك خُلقيّات و آداب ويژة خود را دارند و عكس‌العملهايشان نسبت به شرايط مسابقه متفاوت است، به همين دليل ممكن است هم از نظر جسماني و هم از لحاظ فكري تحت فشار واقع ‌شود.

7.     او در چارچوب قوانين و اصول عمل مي‌نمايد و از انجام كارهاي خارج از شرح وظايف خود پرهيز مي‌كند.

8.   او مي‌داند كه ورزش‌كاري كه صعود موفقي نداشته است، بسيار حساس و معمولاً پرخاشگر مي‌شود. پس وضعيّت رواني وي را درك مي‌كند.

9.   او مي‌داند كه از پركارترين افراد كادر اجرايي مسابقات است. پس به دليل سختي شرايط، مي‌بايست لباس راحت و مناسبي را براي پوشش خود انتخاب نمايد.

10.            او مي‌داند كه مي‌بايست زير نظر كادر برگزاري انجام وظيفه نمايد.

11.      او مي‌داند كه در تمام مراحل صعود، مي‌بايست با فرد صعودكننده در ارتباط ديداري و كلامي باشد. روح و روان او با رشتة طناب به روح و روان صعودكننده گره خورده است.

12.            او مي‌داند كه در هنگام حمايت مي‌بايست از خوردن، آشاميدن و گفتگو بپرهيزد.

13.            او مي‌داند كه از ابتدا تا انتهای صعود، تنها و تنها فكر او بر صعودكننده متمركز خواهد شد.

14.      و بالاخره او مي‌داند كه اگر مشكلي روحي رواني يا جسمي برايش ايجاد شده است، نبايد با جان ديگري بازي كند و مي‌بايست از حمايت بپرهيزد.

فصل دوم

تعاريف

حمايت (Belay)

به عملي گفته مي‌شود كه طي آن با ايجاد امنيّت مناسب براي صعودكننده، ميزان آسيب به وي در اثر سقوط احتمالي، به حدّاقلّ برسد.

حمايت‌چي (Belayer)

به فردي كه عمل حمايت را با يا بدون ابزار ويژه انجام مي‌دهد، حمايت‌چي مي‌گويند.

در ابتداي صعودسرطناب، حمايت‌چي مي‌بايست فرد صعودكننده را بدون ابزار و با دست حمايت كند. حمايت‌چي تا زماني كه صعودكننده اوّلين مياني خود را نينداخته باشد، با رعايت فاصلة مناسب، آماده است تا در صورت افتادن صعودكننده با حفاظت از شانه‌ها تا سرِ صعودكننده، او را تا زمين هدايت نمايد (وي مي‌بايست از زدن هر گونه ضربه به نفر سقوط كرده خودداري نمايد)، پس از انداختن مياني اول و تا مياني سوم، يعني فاصله‌اي حدود 5 متر، حمايت به صورت ايستا (Static) انجام مي‌شود. به اين معني كه نفر صعودكننده آن‌قدر طناب داشته باشد تا در حركت وي خللي ايجاد نشود (در اينجا توجّه به فاصلة ميانيها ضروري است. ) از حدود ارتفاع 5 متري زمين، عملِ حمايت با رعايت احتياط، به‌صورت پويا (Dynamic) انجام مي‌گيرد.

مباني حمايت (Basics of Belay)

1.     عكس‌العمل (Reflex)

يكي از اصول حمايت، عكس‌العمل مناسب و به‌موقع حمايت‌چي به‌منظور نگه داشتن فرد صعود كننده است.

2.     دستِ ترمز (Break Hand)

دستِ ترمز وظيفة نگهداري طناب حمايت را دارد و در زماني كه شما مشغول حمايت هستيد، دست شما (دستِ ترمز) همواره بايد روي طناب حمايت باشد.

3.     شناخت نحوة عملکرد ابزار حمايتي (Break Mechanism)

بهترين ابزارهاي ترمز، ابزارهايي هستند كه نه بسيارسريع و نه بسياركند عمل كنند.

انواع حمايت

حمايت به دو صورت ايستا و پويا انجام مي‌شود.

حمايتِ ايستا (static)

بطور معمول اين حمايت بر روي عوارض ديوارة صعود يا ابزار انجام مي‌پذيرد. نيروي حاصل از كشش طناب مستقيماً به كارگاه منتقل مي‌شود. اما در مسابقات حمایت بوسیله فرد انجام می پذیرد از اين نوع حمايت براي صعود نفر تا حمايت مياني سوم استفاده مي‌شود. توجّه به فاصلة صعودكننده تا زمين الزامي بوده ، معمولا پس از ارتفاع حدود 6 متر با در نظر گرفتن وضعیت صعود کننده حمایت به صورت دینامیک انجام میگیرد .

حمايتِ پويا (Dynamic)

اين روش براي حمايت از ميانيهاي سوم به بعد توصيه مي‌شود. در اين روش حمايت‌چي، هنگام سقوط نفر صعودكننده، با پرش كوتاهي بخش عمده‌اي از ضربة حاصل از سقوط وي را در طول طناب تقسيم مي‌كند.

 

 

 

    

فصل سوم

عملكرد حمايت‌چي

1.    هنگام مسابقات سرطناب ( Lead  )

پس‌از بررسي لوازم صعودكننده، اوّلين مرحلة كار حمايت‌چي، يعني حمايت فرد صعودكننده آغاز مي‌شود. در ابتدا حمایت به صورت فردی انجام می گیرد ( به تشک های زیر مسیر توجه داشته باشید که به طور منظم و صحیح چیده شده باشند ) فاصله خود را با صعود کننده حفظ نماید ، نه خیلی نزدیک و نه خیلی دور بایستید . شما باید از برخورد مستقیم از شانه به بالای صعود کننده با هر جسم سختی جلوگیری نماید ، اگر قبل از انداختن میانی اول صعود کننده از دیواره رها شد اورا تا زمین هدایت نماید فراموش نکنید شما توان گرفتن صعود کننده را نداشته و در صورت انجام این کار ممکن است خودتان نیز آسیب ببینید .حال پس از مسلح کردن اولین  Quick Draw، صعودكننده را در حمايت با طناب  قرار دهيد. تا هنگامي كه فاصلة صعودكننده به بيش‌از 5 متر از سطح زمين نرسيده باشد، مي‌توانيد وي را به‌صورت ايستا ) Static )حمايت كنيد. فاصله خود را با دیواره حفظ کنید که بتوانید با یک حرکت رو به جلو و یا یک حرکت رو به عقب روی طناب کنترل داشته باشید .اگر شما خیلی نزدیک دیواره باشید هنگام پاندولی به دیواره برخورد خواهید کرد و اگر خیلی عقب بایستید در هنگام پاندولی نا متعادل خواهید شد .طناب را آنقدر آزاد بگذارید که مانع حرکت صعود کننده نشوید ، در اين محدوده اگر هنگام اتّصال حمايت مياني فرد صعودكننده، سقوط نمود، بهترين عكس‌العمل شما يكي از دو مورد زير است:

·        يا يك گام به عقب برويد.

·        يا همان‌جا كه هستيد بنشينيد.

بالاتر از 5 متر از سطح زمين، فرد صعودكننده را مي‌بايد به‌صورت پويا (Dynamic) حمايت كنيم. در اين حالت توجّه به عوارض ديواره و اينكه صعودكننده را در كجاي ديواره پايين مي‌آوريم( به خصوص در تراورس ها )، بسيار مهمّ و حياتي است. دقت نماید سبد حاوی طناب را در محلی قرار دهید که هنگام پایین دادن صعود کننده با آن برخورد نکند .

پس‌از اتمام مسير، صعودكننده را ثابت (Fix) كنيد و سپس وي را به‌طور يك‌نواخت به طرف زمين هدايت كنيد. در اين حالت از ايجاد هرگونه شوكّي در طناب اجتناب نماييد.

 

 

2.    هنگام مسابقات  سرعت (Speed  )

در مسابقات سرعت، صعود به شکل قرقره انجام مي شود. ابزار اصلي حمايت در اين حالت، گري‌گري است حمايت را دو نفر انجام مي‌دهند ، كه گری گری با یک کارابین پیچ به بدن يكي از حمايت‌چيها وصل مي‌شود. نفر اوّل طناب را از بالا جمع كرده و نفر دوم از پايين. وضعيّت ايستادن حمايت‌چيان در پايين ديواره، مي‌بايد به‌گونه‌اي باشد تا مزاحمتي براي نفر صعودكننده ايجاد ننمايد يا اگر صعودكننده روي طناب نشست، با طناب حمايت برخوردي پیدا نكند. پس‌از اتمام صعود به‌هيچ‌وجه نبايد صعودكننده را در فضا معلّق نگاه داشت و مي‌بايست فرد را به‌طور يكنواخت تا سطح زمين هدايت نمود.

 

 

فصل چهارم

آمادگي جسماني

آمادگي جسماني مطلوب از اركان مهمّ حمايت‌چيان هنگام برگزاري مسابقات است. حمايت كاري است بسيار دشوار. چه از نظر جسماني و چه از نظر فكري. تصوّر اينكه 3 تا 4 نفر در مرحلة اوّل مسابقات، آنگونه كه معمول است، حمايت 150 تا 180 نفر را برعهده گيرند، آماده‌ترين افراد را هم براي قبول مسئوليّت مردّد مي‌نمايد، امّا آن چيزي كه يك حمايت‌چي‌تشويق به قبول آن مي‌كند، علاقه و حسّ مسئوليت پذيري وي مي‌باشد.

تمرينات هوازي براي بالا بردن و تقويّت سيستم قلبي و عروقي، تمرينات ذهني، آزمونهاي عكس‌العمل، تمرينات پرشِ جفت و غيره؛ همگي روشهاي مناسبي براي حفظ آمادگي جسماني حمايت‌چيان است. امّا يكي از تمرينات بسيار مهمّ، خودِ عمل حمايت‌كردن است. تكرار و تمرين حمايت باعث تقويّت عملكرد و بازدهي بيشتر حمايت‌چيان مي‌شود.

تصاوير زير تعدادي از تمرينات كششي قبل‌از انجام كار را نشان مي‌دهد.

 

 

 

 

فصل پنجم

گره‌ها

تعريف گره

براي به كاربر بردن طناب و برقراري اتّصال بين آن با هر چيزي مانند يك فرد، جسم يا ابزار؛ شكست يا پيچشي معيّن و منطبق با قاعده‌اي خاصّ در طناب ايجاد مي‌نماييم. به اين عمل، گره زدن و به شكل ايجادشده از اين عمل بر روي طناب، گره مي‌گوييم.

ويژگيهاي گره‌هاي كاربردي در صعودهاي ورزشي

1.     تا حدِ ممكن كوچك و كم‌حجم باشد.

2.     تا حدّ ممكن كمترين شكست را در طناب ايجاد نمايد. چرا كه شكست طناب، باعث كاهش مقاومت آن مي‌گردد.

3.     در مقابل كشش و ضربه محكم و مقاوم شود.

4.     به‌سادگي زده و با دست به آساني باز شود.

5.     هنگام كار و براثر فشار وارد بر آن، باز نگردد.

6.     هر قدر فشار بر روي آن وارد شود، محكم‌تر شود.

گره بولين (Bowline Knot [en. ], Pfahlstich [gr. ])

اين گره به‌منظور ايجاد يك حلقة ثابت و بدون لغزش و تغيير اندازه در انتهاي طناب استفاده مي‌شود. مراحل ايجاد گره بولين در شكلهاي زير به‌ترتيب آمده است:

 

 

 

 

اين گره براي اتصال طناب به هارنس هم استفاده مي‌شود. امّا در مسابقات براي اتّصال طناب به هارنس، فقط مي‌بايد از گره هشت تعقيب استفاده كرد. درصورت استفاده از گرة بولين به‌منظور اتّصال به نفر صعودكننده، حتماً مي‌بايد از گره «بولين دوبل» يا به اصطلاح از گره «بولين تعقيب» استفاده كرد.

 

گره هشتِ تعقيب (Retraced Figure of Eight)

اين گره براي اتصال طناب به صندلي و ايجاد حلقه‌اي بسته با گرة هشت به كار مي‌رود. اين گره مناسب‌ترين و ايمن‌ترين گره براي اتّصال طناب به صندلي نفر صعودكننده است.

 

 

بعداز اتمام گره مي‌بايد گره را طوري تنظيم نماييم تا حتماً به صندلي چسبيده و فاصله‌اي با آن نداشته باشد. به شكل زير توجّه كنيد.

 

 

توجّه به اين نكته ضروري است كه به هيچ عنوان نبايد در صعود سرطناب و براي اتّصال طناب حمايت به نفر صعودكننده از گره هشت معمولي و قرار دادن آن در داخل كارابين استفاده نمود. خطر استفاده از اين روش در شكل زير نشان داده شده است.

 

گره حمايت (Munter Hitch [en. ], Halbmastwurf [gr. ])

اين گره براي حمايت نفر بر روي كارابين، چه هنگام صعود و چه هنگام فرود استفاده مي شود. از اين گره در صعودهاي ورزشي (Sport Climbing) استفاده نمي‌نمايند.

 

اين گره را در مواقع ضروري مي‌توان با يك گرة‌ضامن قفل نمود. به شكل زير توجّه نماييد.

 

فصل ششم

ابزار حمايت (Belay Devices)

براي حمايت مي‌توان از ابزارهاي متفاوتي استفاده كرد. انتخاب نوع ابزار بستگي به روش صعود و نوع طناب دارد. امّا در مسابقات سرطناب، غالباً از «هشتِ فرود» استفاده مي‌شود. اوّلين و مهمّترين نكته‌اي كه در انتخاب ابزار مورد استفاده مي‌بايست در نظر گرفت، استاندارد بودن آن است.

 

طناب (Ropes)

طناب يكي از مهمّترين وسايل كوهنوردي است و در واقع محافظت از جان سنگنوردان را بر عهده دارد. طنابها بايد مورد تأئيد اتحادية جهاني انجمن‌هاي كوهنوردي‌(UIAA)[1] قرار گيرد. البتّه توصيه مي‌شود از طنابهايي استفاده شود كه داراي استاندارد اتحادية اورپا (CE) نيز باشند. طنابهاي‌كوهنوردي در قطرهاي مختلف (3، 5، 7، 5/8، 9، 2/9، 4/9، 8/9، 2/10، 5/10، 11 و 5/11 ميلي‌متر) توليد مي‌شود. در سنگ‌نوردي هر قطر طناب كاربرد خاص و متفاوتي دارد. طناب از نظر نوع ساخت به دو دستة ديناميك و استاتيك تقسيم مي‌شود. تمام طنابهايي كه با آنها عمل صعود سرطناب را انجام مي‌دهيم بايد از نوع ديناميك باشد.

هنگام وارد شدن بار بر روي طنابهاي ديناميك، آنها از خود خاصيت كشساني بروز مي‌دهند. امّا طنابهاي استاتيك اينگونه نيستند. شكل زير اين نكته را به‌خوبي نشان مي‌دهد.

 

طول طنابها نيز بسته به نوع كاربرد متفاوت است. معمولاً در صعودهاي ورزشي از طنابهايي به طول 30 تا 50 متر استفاده مي‌شود. طنابهايي با طول 60، 100 و حتّي 200 متر هم توليد مي‌شود.

ساختمان طناب

طناب‌ها از 2 بخش تشكيل شده‌اند:

1.     هسته

2.     روكش يا غلاف

هسته: بخش اصلي طناب بوده و به دليل ساختار ويژة خود كشش‌پذيري (Dynamism) طناب را باعث مي‌شود. به‌طور مثال در يك طناب 11 ميلي‌متري، هسته از حدود 55000 نخ باريك و بلند از جنس پِرلُون تشكيل شده است. با يك محاسبة ساده معلوم مي‌شود كه در يك طناب 11 م‌م. با طول 50 متر، ( ) كيلومتر نخ باريك كه هر يك حدود ( ) ميلي‌متر قطر دارد به كار رفته است. جالب است بدانيم كه در طول قطر اين طناب، حدود ( ) و در اوّلين دايره زيرِ غلاف (  = 735) رشتة باريك پِرلُون قرار گرفته است.

 

روكش يا غلاف: به دور هسته بافته شده و آن را از خراش و ديگر عوامل‌خارجي محفوظ نگاه مي‌دارد. اين غلاف محافظ از جنس پُلي‌آميد ساخته شده است. روكش يك طناب از حدود 3000 نخ‌باريك تشكيل شده است. چنانچه روكش‌طناب آسيب ببيند، هسته كه به رنگ سفيد است آشكار شده و اين امر هشدار است بر اينكه طناب بايد تعويض شود.

پوستة طناب، محافظ و دربرگيرندة هسته و قسمت قابل رؤيت طناب است. پوسته از گروهي از رشته‌ها تشكيل شده و هر رشته از به‌هم بافته شدن تارهاي يك Bobbin (قرقره) به‌دست مي‌آيد. در قطرهاي مساوي، طنابهايي با تعداد Bobbin بيشتر، ويژگي كشساني بهتر و طنابهايي با تعداد Bobbin كمتر، مقاومت بيشتري در برابر سايش دارد.

 

 

انواع طناب از نظر نوع كاربري

طنابها براي كاربردهاي گوناگون ساخته مي‌شود. به هنگام خريد با مطالعة دفترچة ‌راهنماي همراه طناب، به كاربري آن دقت كنيد. معمولاً طول طنابهايي كه براي صعود مورد استفاده قرار مي‌گيرد، بين 50 تا 60 متر است. اين طنابها حتماً بايد ديناميك باشد. انواع طناب از نظر كاربري را مي‌توان به‌صورت زير طبقه‌بندي كرد.

تك ‌طناب(Single Rope): اين طنابها به‌صورت تك‌رشته توليد شده‌اند امّا توانايي مهار سقوط را دارند. از اين نوع طنابها در صعودهاي سرطناب استفاده مي‌شود. اندازه‌هايي كه معمولاً در صعودها استفاده مي‌شود، عبارت‌است از: 8/9، 2/10، 5/10و 11 ميلي‌متر.

 

 

 

 

 

 

 

نيم‌طناب يا طناب‌دوبله (Double Rope): از اين طنابها به‌صورت دو رشته و در صعود‌هاي دو‌طنابه استفاده مي‌شود. هنگام صعود مي‌توان هر رشته را داخل يك كارابين انداخت.

 

 

طناب‌دوقلو Twist Rope: هنگام صعود و درصورت استفاده از اين طناب، حتماً بايد هر دو رشته را داخل يك كارابين انداخت.

 

 

كاربرد طنابها با توجّه به قطر آنها

طنابها بر اساس قطر نيز كاراييهاي مختلفي دارند. در زير به‌طور خلاصه به كاربرد هر قطر طناب مي‌پردازيم.

3 م‌م: بندچكش، بند حمايت ‌ابزار (مانند: صفحة‌ترمز، هشت‌فرود، يومار).

5 م‌م: حلقة طنابچه، طنابچة پروسيك، پلة ركاب.

7 م‌م: به‌صورت دولا براي فرود، برقراري كارگاهها، طناب انفرادي.

9 م‌م: براي صعود و فرود (به اين نوع طنابها، نيم‌طناب هم گفته مي‌شود). استفاده در صعودهاي دشوار به‌صورت دولا (روش 2‌طنابه).

2/9، 4/9، 8/9، 2/10، 5/10 و 11 م‌م: براي حمايت در صعود سرطناب.

كشش پويا (Dynamic Elongation)

عبارت است از كشيدگي طناب در امتداد خود بر اثر نخستين سقوط آزمايشي در آزمايشگاه UIAA. افزايش طول طناب در اين حالت نبايد بيش‌از 40 درصد طول آن باشد.

كشش استاتيك (Static Elongation)

مقدرا كشيدگي طناب تحت تأثير بار 80 كيلوگرمي كه اين ميزان براي «تك‌طناب» از 10 درصد، براي «نيم‌طناب» از 12 درصد و «طناب دوقلو» از 10 درصد طول آن بيشتر باشد.

تعداد سقوط (Number of Falls)

تعداد سقوطهايي را كه طنابها مي‌بايست با فاكتور سقوط 77/1 نحمّل نمايند، به صورت زير استاندارد شده است:

1.     تك‌طناب 5 سقوط متوالي با بار 80 كيلوگرمي

2.     نيم‌طناب 5 سقوط متوالي با بار 55 كيلوگرمي

3.     طناب دوقلو 12 سقوط متوالي با بار 80 كيلوگرمي بر روي هر رشته

مقاوت طناب در برابر فشار

طنابها داراي مقاوتهاي متفاوتي در برار فشار مي‌باشند. جدول زير تعدادي از انواع طناب را با توجّه به قطر و ميزان فشار حداكثري كه مي‌تواند تحمّل كند، شامل مي‌شود. البتّه بسياري از طنابها مقاومتي بيشتر از آنچه كه در اين جدول آمده است، دارند.

 

 

 

نكته: بد نيست بدانيد كه مي‌توان از هر طنابي كه داراي علامت  باشد، بدون توجّه به قطر آن براي صعود سرطناب استفاده نمود.

حفاظت از طناب

مهمّترين مواردي كه بايد در حفاظت از طنابها به آن توجّه نمود عبارت ‌است از:

1.   قرار دادن طناب درون يك كيسة دربستة ‌پارچه‌اي (پارچه‌اي كه هوا از منافذ آن عبور كند) و دور از گرد و خاك. و درنهايت نگهداري اين كيسه در جاي خشك.

2.     محافظت از تابش طولاني‌مدت نور خورشيد به آن.

3.     دور كردن طناب از لبة‌تيز سنگ‌ها و خودداري از گذاشتن پا يا جسم سنگين با سطح مقطع كم بر روي آن.

4.   شست‌وشوي طناب فقط با آب سرد و بدون موادّ شيميايي، در صورت آلوده شدن آن به مواد روغني آلاينده و در صورت نياز به شست‌وشو. سپس خشك كردن آن در مجاورت باد، در سايه و دور از حرارت مستقيم. البتّه مي‌توان از محلولهاي شست‌وشوي اختصاصي طناب كه كارخانه‌هاي سازنده توصيه مي‌نمايند نيز استفاده كرد.

5.     طناب وسيله‌اي شخصي است و جان شما به آن بستگي دارد. به همين سبب آن را نبايد به كسي قرض داد.

6.     درست كردن يك دفترچة يادداشت براي طناب و ثبت كارهايي كه با آن انجام شده است در آن . به ترتيب تاريخ.

7.     عدم استفاده از طناب در موارد غير سنگ‌نوردي. مثلاً بُكسُل دو ماشين!

8.     عدم نگهداري طناب، زير لوازم فنّي ديگر.

9.     بازبيني دقيق (سانت به سانت) طناب، قبل از استفاده و استفاده از آن پس از اطمينان از سالم بودن آن.

10. علامت‌گذاري و جداسازي طنابهايي كه در اثر استفاده خوردگي پيدا كرده‌اند.

 

شاخصهاي مهمّ ديگر طناب

عمر طناب

هر طناب كوهنوردي داراي طول عمري محدود است و نمي‌توان براي هميشه از آن استفاده كرد. طول عمر طناب تقريباً برابر است با «زمان انبارداري قبل از استفاده + زمان استفاده» كه اين ميزان نبايد بيش‌از 15 سال باشد.

عمر حقيقي طناب

هنگام استفاده از طناب مي بايد به نكتة بسيار مهمّ ديگري نيز توجّه نمود و آن اين است كه طول عمر حقيقي طناب بستگي به تناوب و نحوة استفاده از آن دارد. اصطكاك، قرارگرفتن در معرض اشعة UV آفتاب، گردوخاك، و رطوبت، به‌تدريج از عمر مفيد طناب مي‌كاهد.

زمان انبارداري

شايان ذكر است كه بيشينه زمان ممكن براي نگهداري طناب در انبار، قبل‌از فروش آن، 5 سال است. اين مدّت زمان اثري قابل توجّه در عمر مفيد آن نمي‌گذارد.

ميانگين عمر مفيد طناب

·        هر روز استفادة شديد: 3 تا 6 ماه

·        استفاده در آخر هر هفته: 2 تا 3 سال

·        استفادة ويژه امّا به ندرت: 4 تا 5 سال

·        استفادة به ندرت: حداكثر 10 سال

هشدار: اين زمانها تقريبي بوده و طناب ممكن است با اوّلين استفاده كلّيّه ويژگيهاي خود را از دست داده و از بين برود. در ضمن طريقة انبارداري نيز عامل بسيار مهمّي است. ولي به‌هرحال دورة استفاده از طناب نبايد از 10 سال فراتر برود.

صندلي سنگ‌نوردي (Harnes):

 

ابزاري است كه سنگنوردان با استفاده از آن از ضريب ايمني بيشتري برخوردار مي‌گردند. اين ابزار در صعود، فرود، حمايت و حمل وسايل فني به كار مي‌آيد. صندلي سنگ‌نوردي در مدلهاي گوناگون و براي كاربردهاي متفاوت ساخته مي‌شود. دو گونة عمومي آن عبارت است از: صندليهاي تنظيم‌شونده و صندليهاي ثابت (غير تنظيم‌شونده). ازنوع تنظيم‌شوندة آن بيشتر براي صعودهاي بلند يا صعودهاي فني زمستاني استفاده مي‌شود.

هنگام خريد صندليهاي سنگ‌نوردي مي‌بايد به نكات زير توجّه شود:

1.     اندازة آن به‌گونه‌اي باشد كه كاملاً به دور كمر بچسبد.

2.   اندازة قسمت قرارگيري پا در آن بايد به‌گونه‌اي باشد كه كف يك دست باز به همراه انگشتان آن از زير تسمه‌هاي آن قسمت عبور كند.

3.     داراي حلقه‌ها و سگكهاي قوي و محكم و قابل اطمينان باشد.

هشت فرود (Figure 8)

                   

ابزاري است به شكل عدد هشتِ انگليسي (8) كه معمولاً در فرودها استفاده شده و كاركرد آن بر مبناي شكست طناب است. از اين ابزار به دليل فشاري شديدي كه هنگام مهار سقوط به طناب مي‌آورد نبايد به‌عوان ابزار حمايت، در سنگ‌نوردي بيرون از سالن، استفاده نمود. امّا در «مسابقات سرطناب» در رشتة صعودهاي ورزشي معمولاً از اين ابزار به‌عنوان ابزار حمايت نفر صعودكننده استفاده مي‌شود.

 

هشت فرود ساخت شركت Petzl مجهّز به گيرة نسوز با وزني بين 100 تا 110 گرم، براي استفاده بر روي طنابهايي به قطر 8 تا 13 ميلي‌متر. به‌صورت تك‌طناب و دوبله.

Huit AntiBrulure

گري‌گري (GRIGRI)

يكي ديگر از ابزارهاي حمايتي خودكار مي‌باشد كه در «مسابقات سرعت» از آن استفاده مي‌شود. در هنگام استفاده می بایست به نکات زیر توجه نماید .

1)    طبق دستور العمل شرکت سازنده شما می توانید فقط هنگام بکارگیری طناب با قطر 10 تا 11 میلیمتر از این ابزار استفاده نماید .

2)    به جهت طناب برای صعود کننده و حمایت چی که به روی ابزار حک شده توجه نماید .

3)    ابزار را به وسیله یک کارابین پیچ به تسمه بالای هارنس خود متصل نماید .

4)    اهرم آزاد کننده طناب می بایست سمت چپ شما قرار گیرد .

5)    هنگام پایین دادن صعود کننده دست ترمز خود را به شکل صحیح قرار داده و از آزاد کردن یکباره طناب خودداری نماید .

6)    قبل از اقدام به صعود ورزشکار حتما ابزار چک شود .

GriGri

 

 

 

دستكش حمايت (Metolius Belaying Gloves)

 

 

 

استفاده از دستكش حمايت از سوختن و آسيب‌ديدگي دست حمايت‌چي در اثر سرعت حركت طناب و حرارت ناشي از اصطكاك به‌وجود آمده، جلوگيري نموده و بالتبع مانع از رها كردن طناب شده و امنيّت بيشتري را به ارمغان مي‌آورد.

ابزارهاي حمايتي ديگري نيز وجود دارد كه به علت عدم استفاده از آنها در مسابقات صعودهاي ورزشي، ذكر آنها در اينجا الزامي ندارد.

چگونگي نگهداري ابزار

در زير به‌طور خلاصه نكاتي دربارة چگونگي استفاده و نگهداري ابزار آمده است. توجّه به هريك از اين موارد، مي‌تواد طول عمر ابزار را بيشتر نموده و به استفادة بهينه از آن منجر شود.

1.     حتماً قبل‌از استفاده از ابزارها دفترچة راهنماي همراه وسيله را كاملاً مطالعه كنيد.

2.   هر ابزاري كه در سنگ‌نوردي استفاده مي‌شود به‌ويژه ابزار محافظت شخصي داراي طول عمري است. اين طول عمر را توليدكنندة ابزار در دفترچة راهنماي ابزار مشخص مي‌شود.

3.     امروزه توليدكننده‌هاي معتبر ابزار، عمر مفيد ابزار توليدشده را حداكثر 10 سال تعيين نموده‌اند.

4.   براي استفادة بهينه از ابزار در طول عمر آن، محافظت از آن بسيار ضروري است. اين محافظت هم مي‌بايد در زمان استفاده و هم در زمان نگهداري ابزار مدّ نظر قرار گيرد.

5.     از فشار دادن و يا سايش سطوح ابزار بر لبه‌هاي تيز خودداري كنيد.

سقوط بلند يا ضربه ديدن

از ابزاري كه از بلندي قابل توجّهي پرت شده‌اند يا ضربة شديدي ديده‌اند، به هيچ عنوان استفاده نكنيد. حتي درصورتي‌كه هيچگونه اثر قابل مشاهده‌اي از برخورد، بر روي بدنة آن ديده نشود. ممكن است تغيير شكل و كاهش توانايي در قسمتهاي داخلي آنها به‌وجود آمده باشد كه اين امر باعث كاهش استحكام و ايمني مي‌شود.

بازبيني = ايمني

&l